انسان‌ها معمولا به طور طبیعی به برقراری ارتباط با حیوانات بخصوص حیوانات خانگی و نگهداری از آنها علاقه نشان می‌دهند. این علاقه از حدود سه یا چهار سالگی شروع به شکل گرفتن می‌کند و معمولا در سنین کودکی پررنگ‌تر است. روان‌شناسان این سن را سن بازی‌های دامپروری می‌دانند. باور دارند که کنجکاوی و بازی کودکان با موجودات زنده مثل مورچه‌ها، جوجه‌ها، پرندگان و گوسفندان در این سن بسیار پررنگ‌تر است.
تمرین زندگی با حیوانات خانگی
کودکانی که تک فرزند هستند و یا هم‌بازی هم سن و سال خود ندارند می‌توانند با حیوان خانگی خود همراه شوند. با او بازی کنند و یا با او درد دل کرده و ارتباط برقرار کنند. کودکانی که از حیوان خانگی نگهداری می‌کنند, از افسردگی کمتری رنج می‌برند. در موقعیت‌های استرس‌زا بهتر می‌توانند شرایط را تحمل کنند. پژوهش‌ها نشان داده که حضور یک حیوان خانگی میتواند احساس تنهایی افراد را کاهش دهد.
نقش حیوانات خانگی در تربیت کودک
در اینکه حیوانات خانگی می توانند شادی زیادی را برای صاحبان خودشان به ارمغان بیاورند شکی نیست؛ اما مزایای نگهداری از حیوانات خانگی بیشتر از سرگرم شدن با آن ها است. علاوه بر آن، نگهداری از حیوانات خانگی به ویژه برای کودکان می تواند در کسب و آموزش مهارت های مهم زندگی موثر باشد. هم کودکان و هم حیوانات خانگی از بازی با انرژی زیاد و همچنین داشتن یک دوست صمیمی لذت می برند. در روشن نمودن نقش حیوانات خانگی در تربیت کودک، لازم است بدانیم که اگر فرزند شما دوست دارد که یک حیوان خانگی داشته باشد بهتر است قبل از هر موضوعی در مورد مسئولیت پذیری و نحوه نگهداری از حیوان با او صحبت کنید.
برای کودکان خود موارد زیر در مورد حیوانات خانگی را کاملا به طور واضح بیان کنید:
حیوان خانگی نیاز به مراقبت و مواظبت و نظافت دارد.
این احتمال وجود دارد به هر نحوی حیوان خانگی بیمار شود و یا حتی بمیرد.
حیوان خانگی شما ممکن است پیر شود و نیاز به توجه بیشتری داشته باشد.
و اما مهارتهایی که کودک میتواند با نگهداری از حیوان خانگی کسب کند:
احترام به دیگران
نیاز به لمس و نوازش ملایم در هنگام غذا خوردن و خوابیدن حیوان خانگی باعث یادگیری احترام به دیگران در کودکان خردسال می شود. توجه و احترام به دیگران یکی از دشوارترین مهارت ها برای یادگیری در سنین نوجوانی است.
اعتماد به نفس
هنگامی که حیوانات خانگی عشق بی قید و شرط خودش را به کودکان نشان می دهند، باعث افزایش عزت نفس در او می شود. علاوه بر آن، یادگیری حس مسئولیت پذیری در کودکان یک عامل اساسی برای افزایش اعتماد به نفس در آنها است.
وفاداری
حیوانات خانگی بسیار وفادار هستند و کودکان می توانند نحوه رفتار با دیگران را از آن ها یاد بگیرند.
صبر
بعضی اوقات برقراری ارتباط صحیح و مناسب و آموزش ترفند ها و یاد دادن رفتار های مناسب با حیوان خانگی زمان می برد. نیاز به صبر و حوصله زیادی دارد که کودکان شما می توانند با نگهداری از حیوان خانگی صبر و تمرین زیاد را تقویت کنند.
حیوانات خانگی و مسئولیت پذیری
یکی از مهمترین دلایل و مهارت مهم زندگی برای داشتن حیوان خانگی یادگیری مسئولیت پذیری در کودکان است. حیوانات خانگی به غذا، آب، عشق و اکثر آن ها به ورزش نیاز دارند. علاوه بر آن شخصی که دوست دارد از حیوانات خانگی نگهداری کند باید مسئولیت نظافت حیوانات مانند مسواک زدن و حمام بردن حیوان را قبول کند. پس کودک شما قبل از خرید حیوان خانگی باید مسئولیت وظایف مربوط به آن را قبول کند. نگهداری از حیوانات خانگی می تواند نقش بسیار مهمی در یادگیری مهارت های رشد کودکان بالاتر از ۵ سال داشته باشد.
اعتماد کردن
مهارتی که کودکان با نگهداری از حیوان خانگی خود آن را یاد می گیرند اعتماد کردن است. حیوان خانگی در هنگام غمگین و یا ناراحت بودن صاحبان خود بدون هیچ قید و شرطی از او حمایت می کند. این رفتار حیوانات خانگی به کودک شما یاد می دهد که می تواند به حیوان خانگی خود اعتماد کند.
دلسوزی و مهربانی
وقتی کودک از حیوان خانگی مراقبت می کند، یاد می گیرد با مراقبت از دیگران با آنها مهربان باشد.
فعالیت بدنی
از آنجایی که اکثر حیوانات خانگی علاقه زیادی به پیاده روی و پرتاب توپ دارند، نگهداری از آنها می تواند باعث افزایش فعالیت در کودکان شود. کودکانی که حیوانات خانگی دارند علاقمند هستند که بیشتر فعالیت کنند و زمان بیشتری را در خارج از منزل بگذرانند. این موضوع در نهایت می تواند منجر به بهبود سلامت کودکان و کاهش چاقی در آنها شود. از آنجا که چاقی کودکان یک بیماری همه گیر و در حال رشد است و عواقب جدی برای سلامتی از جمله دیابت کودکان و سایر بیماری های جدی در آنها دارد، داشتن حیوان خانگی برای کودک می تواند یک تجربه یادگیری ارزشمند و یک تصمیم مهم برای سلامتی باشد.
مقابله با غم و اندوه
هنگامی که کودک حیوان خانگی خود را از دست می دهد در اصل روند اندوه و سوگواری را تجربه می کند و یاد می گیرید که در شرایط از دست دادن و غم و اندوه چگونه رفتار کند. برای بسیاری از کودکان، از دست دادن حیوان خانگی دوست داشتنی اولین تجربه آنها با مرگ است. بچه ها با خداحافظی از حیوانات خانگی خود شروع به درک و حل ثبات مرگ می کنند. همچنین به آنها کمک می کند تا درک و مدیریت بهتر درد و ناامیدی در سایر جوانب زندگی خود را یاد بگیرند.
انگیزه
نگهداری از حیوان خانگی توسط کودکان باعث ایجاد انگیزه درونی در آنها می شود. تقویت انگیزه در کودکان می تواند تاثیر زیادی بر روی عملکرد درسی کودکان داشته باشد.
آیا داشتن حیوانات خانگی می تواند به رشد زبان کودک کمک کند؟
مسلما بله و این مسئله هنگامی که شما تک فرزند هستید بیشتر خود را نشان خواهد داد. در واقع کودکان معمولا زمان زیادی را با حیوانات خود سپری می‌کنند و با آنان نیز شروع به صحبت می‌نمایند. از آنجایی که حیوانات شروع کننده مکالمات هستند کودک را مجاب می‌کنند که به صحبت با آنان ادامه دهند و رشد زبان کودک به خوبی شکل خواهد گرفت. در کنار این مسئله کودک دوست دارد که به دیگران اعلام کند که در منزل حیوانی خانگی دارد و این موضوع به رشد زبان و شکل گیری روابط اجتماعی بیشتر نیز کمک کننده است. حیوانات آغاز کننده مکالمات هستند. اگر کودکان‌تان اضطراب اجتماعی یا شرم مزمن دارند حیوانات می‌توانند به آنها در ملاقات افراد کمک کنند.
تاثیر حیوانات خانگی بر کودک و مولفه های هوشی
- هوش منطقی: شامل حل کردن، رفع کردن، تحلیل کردن، محاسبه کردن، نوآوری.کودکی که از حیوان نگهداری می کند ناگزیر است این مولفه از هوش خود را برای زمان بندی غذا دادن ، رسیدگی به مشکلات و بیماری های حیوان به کار گیرد.
• هوش جنبشی: شامل ساختن، بنا کردن، پدید آوردن، حرکات ظریف و درشت، تقلید کردن، بکار بردن. فعالیت های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺣﺮﻛﺘﯽ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﺷﺪ کودک هستند. ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎی ﺣﺮﻛﺘﯽ – ﺍﺩﺭﺍﻛﯽ ﻛﻮﺩﻙ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍی ﺑﺮﺍی ﻛﺸﻒ ﺩﻧﻴﺎی ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ، ﺑﺮﻗﺮﺍﺭی ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎ ﺍﺷﻴﺎ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭﺗﻌﺎﻣﻼﺕ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﻭ ﻫﻴﺠﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ. هرچه کودک فعال تر و پر جنب جوش تر باشد, هوش جنبشی او بیشتر تحریک می شود. بازی با حیوانات باعث می شود به خاطر اینکه کودک با آنها ارتباط عاطفی نیز برقرار می کند و وظیفه نگهداری از آنها را بر عهده خود می بیند و مجبور است مراقبت هایی را در حرکات خود برای ایمنی خود و حیوان لحاظ کند، حرکات پخته تری از خود نشان دهد. این مساله بر رشد هوش جنبشی او تاثیر گذار خواهد بود.
• هوش درون فردی: شامل نشان دادن، اشاره کردن، حمایت کردن، طرفداری کردن، تشویق کردن. مسایل هوش درون فردی با نگهداری و احساس مسولیت در برابر حیوان به خوبی تقویت می شود.
• هوش میان فردی: شامل تقسیم کردن، سوق دادن، هدایت کردن، همکاری کردن، ایفای نقش،. کودکانی که از حیوانات مراقبت می کنند می توانند تعامل بهتری با همسالان نیز برقرار کنند. آنها نقش خود در نگهداری از موجودی ضعیف تر را پررنگ می بینند. مفهوم هدایت کردن و همکاری را به خوبی درک می کنند.
دغدغه والدین
دغدغه والدین در مورد نگهداری حیوانات در خانه در وهله اول به خطر افتادن سلامت جسمانی کودکان است. این با توجه به زندگی های آپارتمانی و خانه های بدون حیاط دغدغه ی به جایی است. همچنین نگرانی هایی در مورد وابستگی کودکان به حیوان با توجه به عمر کوتاه آنها وجود دارد. در زیر به نکاتی در این باره اشاره می کنیم:
حال باید یک سوال مهم را از خود بپرسیم پیش از مواجهه کودکان با حیوانات زنده چه مفاهیم و مهارت‌های مراقبتی را باید به آنها آموخت؟
۱- حیوانات اسباب بازی نیستند بلکه جاندارند.
کودکان تا پیش از ۳ سالگی درک شفافی از تفاوت حیوانات با عروسک‌های حیوانی خود ندارند. بنابراین لازم است مفهوم زنده‌بودن را با مصادیق مکمل برای کودک شرح دهیم. مثلا گرم بودن بدنش، غذا خوردن و بیدار شدنش، صدا داشتن و بچه‌دار شدنش، ادرار کردن و حرکت کردنش و…
۲- حیوانات احساس دارند، می‌ترسند، خسته یا عصبانی می‌شوند.
کودکان بعد از شناخت مولفه‌های احساسی خود مانند غم و شادی، ترس و خشم و خستگی می‌توانند به درک اینکه حیوانات هم احساس دارند نزدیک شوند. با کمک قصه‌هایی با شخصیت حیوانی و نمایش خلاق با محوریت این موضوع می‌توان درک احساسات داشتن حیوانات را برای کودکان درونی کرد.
۳- انسان صاحب حیوانات نیست بلکه دوست آنهاست.
برخی از والدین اشرف بودن انسان بین مخلوقات را به معنای اینکه انسان سرور و صاحب سایر مخلوقات است درک کرده و به کودک منتقل می‌کنند. در حالی‌که اشرفیت انسان منوط به قوه عقلانیت اوست و به معنای بی‌ارزشی طبیعت و حیوانات نیست. به کودکان توضیح بدهیم با کمک قوه عقل می‌توانیم دوست و مراقب حیوانات باشیم.
۴- حیوانات حریم خصوصی دارند.
حیوانات هم مثل انسان نیاز به خانه دارند. آشیانه‌ها و لانه‌ها و محل زندگی حیوانات را به آنها نشان داده و توضیح دهیم این حریم خصوصی آنهاست. ما نمی‌توانیم مدام در آنجا سرک بکشیم و آرامش حیوانات را از آنها بگیریم.
۵- حیوانات هر چیزی را نمی‌خورند.
شناخت اینکه هر حیوانی چه چیزی می‌خورد و ظرفیت مشخصی دارد از مهارتهایی است که باید به کودک آموزش داد.
۶- برای نوازش حیوانات باید اجازه گرفت و روش‌های نوازش آنها را آموخت.
برای کودکان توضیح دهیم برخی حیوانات نوازش گریزند و برخی به نزدیکی و بغل شدن توسط انسان علاقه‌مند هستند. اول باید بدانیم چه حیوانی پذیرای نوازش است. بعد باید نوع نوازش ملایم و با آرامش را به او یاد دهیم تا مثل عروسک‌ها حیوانات را نچلانند و فشار ندهند.
۷- هر حیوانی ابزار دفاع از خود را دارد.
به کودکان بگوییم حیوانات از خود دفاع می‌کنند نیش یا پنجول یا دندان تیز و نوک دارند. برای نزدیکی به آنها باید بدانیم ممکن است دوست نداشته باشند و از خود دفاع می‌کنند.
این نکات منجر به گفتگوی والدین و مربیان با کودکان می‌شود و ادراک آنها نسبت به طبیعت را توسعه می‌دهد.
