اگر می‌خواهید کودکی اجتماعی داشته باشید، باید عادت‌های اجتماعی فرزندتان را تقویت کنید. کودکان خود را به خوبی بشناسید. و از خصوصیات اخلاقی آنها کاملا آگاه باشید. اجازه ندهید فرزندتان در تنهایی خود به سر ببرد. این موضوع باعث گوشه گیری بچه ها و بعد ها هم افسردگی می شود. کودک به توجه زیادی از طرف پدر و مادرش نیاز دارد این توجه را از او دریغ نکنید. اورا در فعالیتهای خانوادگی شرکت دهید.
گامهایی برای اجتماعی شدن کودک
مشارکت در کارها
اجازه دهید در کارهای خانه همکاری کند و به او این کار را آموزش دهید. همکاری به معنی مشارکت در کاری برای رسیدن به یک هدف مشترک است. بچه‌هایی که همکاری می‌کنند، با دیگران خوش‌رفتارتر هستند و همچنین مشارکت و کمک بیشتری می‌کنند. داشتن مهارت همکاری بالا، برای دوام آوردن در جامعه بسیار ضروری است. کودک شما به همان اندازه که در کلاس درس به مهارت همکاری نیاز دارد، در زمین بازی هم نیازمند آن است. همکاری فرصت بسیار خوبی برای بچه‌هاست تا در مورد خودشان بیشتر یاد بگیرند.
پیدا کردن یک دوست برای کودک
پس از شرکت دادن وی در فعالیتهای خانوادگی در محیط خانه نوبت به گام دوم می‌رسد، باید به سراغ اجتماعات کوچک بروید. برای شروع، معرفی یک دوست جدید هم سن و سال به عنوان همبازی به فرزندتان کافی است. می‌توانید این دوست را به خانه دعوت کنید. این کار دو حسن دارد؛ اینکه بر نحوه مراودات آنها نظارت کامل دارید و از سوی دیگر تعداد پدیده‌های جدیدی که فرزندتان با آن روبه‌رو می‌شود، کم است. و به عبارتی شما قدم به قدم پیش رفته اید. گام سوم، این است که دایره مراودات او را وسیع‌تر کنید. پس این بار فرزندتان را به خانه دوستش بفرستید. با توجه به اینکه شما شناخت کاملی از دوست او و خانواده اش دارید این کار مشکلی را ایجاد نخواهد کرد. پس با خیال راحت وی را از دایره ارتباطات در خانه خارج و به سمت اجتماع هدایت کنید.
ورود به جمع های بزرگ
در این مرحله نوبت به حاضر شدن فرزندتان در جمع‌های بزرگ‌تر می‌رسد. می‌توانید او را در یک کلاس ثبت‌نام کنید، توجه داشته باشید که برای این کار فعالیتی را انتخاب کنید که او به آن علاقه‌مند باشد. می‌توانید با والدین دوستان فرزندتان هم مشورت کنید تا اگر آنها هم مایل باشند، کودک خود را ثبت‌نام کنند، شاید اینگونه علاقه دختر یا پسر خود را برای حضور در چنین برنامه‌هایی افزایش دهید.
زمانیکه کودک شخصیتی خجالتی دارد بهتر است تنها با یک کودک و در فضایی آرام بازی کند و در نتیجه دچار ترس نمی‌شود. اما در صورتی که از شخصیتی اجتماعی برخوردار باشد حضور در میان تعداد بیشتری از کودکان تاثیر آموزشی بهتری دارد.
یافتن نقاط مشترک: برای حفظ یک مکالمه دوستانه، توجه به نقاط مشترک هر دو طرف اهمیتی خاص دارد. این سرنخ‌ها به کودک یا نوجوان کمک می‌کند تا تمایل بیشتری برای ادامه دوستی و دیدارهای بعدی با هم داشته باشند. بخش مهم شناخت این سرنخ‌ها، توجه به لحن و زیر و بم صدای افراد است. برای مثال هر دو از یک ویژگی ورزش خوش‌شان بیاید.
یادتان باشد، کودکان و نوجوانان نیز مانند افراد بزر‌گسال خانواده دوست دارند در امور مربوط به آنها طرف مشورت شما باشند تا بتوانند نظرشان را نیز بگویند. از سوی دیگر حضور در تصمیمات خانوادگی و نظر‌خواهی از آنها می‌توانند به اعتماد به نفس‌شان بیفزاید زیرا این شاخصه مهم‌ترین اصل در حضور او در جامعه و داشتن ارتباط موفق و اصولی با سایر افراد است. اگر نظر فرزندتان درست و منطقی بود، از او تشکر کنید و بگویید «چقدر خوب گفتی، آفرین» با این کار او مهارت ابراز نظر در جمع را پیدا می‌کند. اگر هم گفته وی قابل قبول نبود، با ملاطفت و به آرامی او را متقاعد کنید و دلایل خود را برای او توضیح دهید.
ـ برای پرورش مهارت های ارتباطی و اجتماعی کودکان تلویزیون را خاموش کنید
امروزه اکثر والدین از تلویزیون به عنوان راه حلی برای سرگرم کردن فرزندانشان استفاده می‌کنند تا بتوانند به مشغله‌های خود برسند. توصیه می‌شود زمان روشن بودن تلویزیون را محدود کنید. سناریو سازی، بازی‌های خودجوش، تعامل با همسالان یا بزرگترها فرصت مناسبی برای رشد یافتن و پرورش مهارت های ارتباطی کودکان است.
ـ یک الگوی خوب برای فرزندتان باشید
کودکان از والدین خود تقلید می‌کنند، پس شیوه صحبت کردن و معاشرت کردن شما می‌تواند الگویی برای فرزندتان شود. فرزندان ما آن چیزی نمی‌شوند که ما می‌خواهیم؛ بلکه آنها آن چیزی می‌شوند که ما هستیم. بنابراین سعی کنید از همین امروز رفتارهای درستی در مقابل فرزندتان داشته باشید.
ارتباط با دوستانتان را قطع نکنید
مهارت های اجتماعی هم انتقال می یابند! اگر دوستان زیادی دارید و با آنها رفت و آمد می کنید، فرزندتان نیز شانس بیشتری برای برقراری ارتباط با کودکان یا بزرگسالان دیگر خواهد داشت و همچنین روش شروع کردن ارتباط را از شما تقلید خواهد کرد؛ پس به خاطر فرزندتان هم که شده است، همین حالا تلفن را بردارید و از احوال یکی از دوستان قدیمی تان که مدت هاست با او در ارتباط نیستید، باخبر شوید.
– ایجاد ارتباط چشمی
ارتباط چشمی مناسب بخش مهمی از ارتباط برقرار کردن است. برخی از بچه‌ها هنگام صحبت کردن، از نگاه کردن در چشم طرف مقابل طفره می‌روند.
چه فرزند شما خجالتی است و ترجیح می‌دهد هنگام مکالمه به زمین خیره شود و چه به دلیل این سرش را بالا نمی‌آورد که جذب انجام کار دیگری شده است، باید اهمیت ایجاد ارتباط چشمی را به او یادآور شوید.
اگر فرزند شما برای چشم در چشم شدن با دیگران مشکل دارد، یادآوری‌های سریع را در دستور کار خود قرار دهید. از او بپرسید «وقتی کسی با تو صحبت می‌کند به کجا نگاه می‌کنی؟» و یادتان باشد هر وقت هنگام صحبت با کسی به چشمان او نگاه کرد از او تعریف کنید.
چطور تمرین کنیم
حتی می‌توانید به فرزندتان نشان دهید حرف زدن با کسی که به چشمان شما نگاه نمی‌کند چه احساسی دارد. به او بگویید برای شما داستانی تعریف کند و حین داستان به زمین خیره شوید، چشمانتان را ببندید یا به هرجایی به جز او نگاه کنید. سپس، از او بخواهید که داستان دیگری تعریف کند و حین صحبت به چشمان او نگاه کنید. در پایان با او در مورد حسی که در هر دو حالت داشته صحبت کنید.
به فرزندتان به طور مستقیم آموزش دهید.
یکی از روش‌های آموزش اجتماعی شدن، مستقیم است. به همین منظور می‌بایست درباره روش درست تعامل و ارتباط با دیگران با فرزندتان صحبت کنید. باید به طور جزئی و دقیق برای فرزندتان شرح دهید که در هر موقعیتی چه رفتاری مناسب است.
تقویت مهارتهای ارتباطی و فن بیان
برقراری ارتباط خوب با دیگران مستلزم تقویت مهارت های ارتباطی و فن بیان است. از آن جایی که کودکان تشنه یادگیری هستند و از انعطاف شخصیتی بالاتری برخوردار می‌باشند؛ بهترین زمان برای دست یافتن به این توانایی همان سنین خردسالی است.
مهارت ارتباطی و فن بیان بالا در فرآیند دوست یابی بسیار حائز اهمیت است. کودکان در معاشرت با همسالان خود قانون پذیری، نظم و روابط اجتماعی را می‌آموزند. تقویت فن بیان در موفقیت اجتماعی و عملکردی کودکتان نقش به سزایی دارد. در ادامه راهکارهایی جهت پرورش مهارت های ارتباطی کودکان به شما ارائه می‌دهیم.
۱ ـ به کودک خود فرصت دهید.
اکثر ما در زمان مکالمه عادت داریم تا نفر مقابل حرفش تمام نشده، شروع به حرف زدن کنیم. اینگونه صحبت کردن با کودکان اشتباهی آسیب زننده است. کودکان برای پاسخ دادن به سوالات شما نیاز به زمان دارند. استفاده از قانون ۵ تا ۱۰ ثانیه صبر، یک راهکار مناسب است تا به فرزندتان فرصت کافی برای فکر کردن و پاسخ دادن بدهید.
۲- بیش از حد اشتباهات کودک را اصلاح نکنید.
اصلاح مداوم جهت تلفظ صحیح کلمات، نه تنها سبب تقویت فن بیان کودک نمی‌شود بلکه در اکثر مواقع نتیجه‌ای عکس دارد. هرچقدر لحن‌تان هنگام تصحیح کردن جدی‌تر باشد یا با تمسخر همراه باشد؛ پیامدهای نامطلوب بیشتری بر روحیه فرزندتان می‌گذارد چرا که ممکن است به واسطه از دست دادن اعتماد به نفس خود، تمایل کمتری برای صحبت کردن داشته باشد.
۳ـ خواندن و خواندن و خواندن
هر قدر فرزندتان بیشتر در معرض ساختارهای زبانی قرار بگیرد، زودتر شروع به درک آنان خواهد کرد. زمانی که دارید برای کودکتان کتاب می‌خوانید، می‌توانید عکس‌های کتاب را به او نشان دهید، در مورد عکس‌ها برای او توضیح دهید و او را برای هم صحبت شدن با خودتان تشویق کنید. این کار باعث افزایش قدرت تخیل کودک می‌شود. داستان‌ها و قصه‌های کودکی، در ذهن فرزندان حک می‌شود و تا بزرگسالی باقی می‌ماند. حتما شما نیز بسیاری از داستان‌های کودکیتان را به خاطر دارید. از طرفی بسیاری از درس‌های اخلاقی و مهارتهای اجتماعی از طریق داستان آموزش داده می‌شوند. پس سعی کنید هر شب موقع خواب برای فرزندتان قصه بگویید و یا گاهی اوقات از او بخواهید برای شما قصه بگوید. این کار کمک بسیاری در تقویت فن بیان کودک دارد.
۴ـ سوال هایی با پایان باز از کودکان بپرسید
سوال‌های با پایان باز، پرسش‌هایی است که می‌تواند پاسخ‌های بلند داشته باشند و به کلمات آره یا نه محدود نمی‌شوند. همین پرسش و پاسخ‌های بلند سبب می‌شود تا فرزند شما شروع به فکر کردن و استدلال نماید. یک عبارت بسیار مفید برای ارتقای مهارتهای کلامی کودک این است که “درباره فلان چیز به من بگو”.
۵- استفاده از عروسک های انگشتی
یکی دیگر از راه های تقویت این مهارت در فرزندان استفاده از عروسک های انگشتی است. با استفاده از این ترفند و در صورت امکان با تغییر صدا، تبدیل به دوستی هم سن و جدانشدنی برای فرزند خردسال خود شوید و دائما در خانه با او صحبت کنید. قبل از رفتن به میهمانی با استفاده از عروسک به او توضیح دهید که در برخورد با دیگران چگونه رفتار کند و در بازگشت به خانه، رفتارهای او را بررسی کنید. از خودش بخواهید به عروسک توضیح دهد که تا چه میزان در طول میهمانی درست رفتار کرده و اشتباهاتش چه بوده است؛ مسلما با ادامه این روند، از پیشرفت فرزندتان در مهارت کلامی و برقراری ارتباط با دیگران شگفت زده خواهید شد.
پرورش مهارت های ارتباطی کودکان و ممانعت در بروز آسیب های روانی
متاسفانه کودکانی که نمی‌توانند به خوبی با بچه‌های دیگر و بزرگسالان ارتباط برقرار کنند، به دلیل طرد شدن از گروه همسالان و بی توجهی بزرگسالان؛ حس بی‌ارزش بودن یا دوست داشتنی نبودن در آنها به تدریج شکل می‌گیرد. از طرفی به دلیل گوشه گیری، مهارتهای اجتماعی پایین‌تری خواهند داشت. پس در موقعیت‌های مختلف دچار استرس بیشتری می‌شوند و این عامل می‌تواند به بروز افسردگی و اختلال اضطراب اجتماعی در سال‌های بعد منجر شود.
راههایی که کودک را از آسیب های روانی حفظ می کند:
تمام توجه تان را به او جلب کنید
به بقیه افراد خانواده بگویید که مزاحم نشوند. به یک جای خلوت و ساکت بروید و طوری رفتار کنید که انگار تا ابد می خواهید گوش کنید. همان قدری که برای دوستان خود که برای مشورت نزد شما آمده اند وقت می گذارید برای کودکان خود نیز وقت بگذارید.
برای ارتباط با کودکان سر صحبت را باز کنید
گاهی شروع صحبت برای کودکان مشکل است. سر صحبت را با جملاتی مانند (خب چی شده؟ بگو از چی ناراحتی؟ باز کنید. هر چه این جملات اختصاصی تر باشند موثرترند. اگر کودک نمی خواهد در مورد موضوعی صحبت کند به او القا کنید که آزاد است. و می تواند در فرصت دیگری این کار را انجام دهد.
برای ارتباط با کودکان به کودک اجازه صحبت کردن بدهید
افراد بالغ معمولا تمایل دارند راه حل هایی پیشنهاد دهند و حتی برای کودکان نطق کنند. در برابر این وسوسه ها مقاومت کنید.
فقط گوش کنید
سعی کنید حرف های کودک را به خودش برگردانید تا شما را با بخش بیشتری از احساساتش شریک کند. از شیوه گوش کردن فعال یعنی تکرار یا تفسیر آنچه کودک به شما گفته است را به کار گیرید. با پاسخ های کودک پیش بروید و بیشتر یک دوست دانا باشید تا یک پلیس کنجکاو. توجه داشته باشید شما در حال مشاهده دنیا از دید کودک هستید نه لزوماً واقعیتی که اتفاق افتاده است.
به طور معمول افراد درون گرا در گروه‌هایی تعریف می‌شوند که تعاملات یک به یک را ترجیح می‌دهند. در نتیجه در صورتی که فرزندتان به جای حضور در میان گروهی از کودکان و بازی با آنان، تنها با یک کودک بازی می‌کند جای نگرانی وجود ندارد.
